Mae heddiw yn nodi Diwrnod Rhyngwladol y Merched, amser i ddathlu cyflawniadau menywod, ond hefyd i dynnu sylw at y rhagdybiaethau o ran rhywedd y mae menywod yn eu hwynebu’n gyson. Daeth sesiwn cinio a dysgu ddiweddar â chydweithwyr o bob rhan o Archwilio Cymru ynghyd i drafod amryw faterion rhagdybiaethau ar sail rhywedd y mae menywod yn eu hwynebu. Fel rhan o'n hymrwymiad i ddatblygu a gwella sut yr ydym yn gweithio yn barhaus, gwnaethom ryddhau ein Hadroddiad Cydraddoldeb 2019-20 [yn agor mewn ffenestr newydd] ym mis Rhagfyr 2020. Fel rhan o'r adroddiad hwnnw, rydym wedi cydnabod bod gennym waith i'w wneud o hyd i leihau ein bwlch cyflog rhwng y rhywiau. Mae'r trafodaethau a gawsom ynghylch rhagdybiaethau ar sail rhywedd wedi ein harwain i edrych ar sut mae pandemig COVID-19 wedi cael effaith anghymesur ar y gweithlu benywaidd.

Mae pandemig COVID-19 wedi cael yr effaith fyd-eang fwyaf ers yr Ail Ryfel Byd. Am bron i flwyddyn, gohiriwyd ein bywydau 'normal': rydym yn bell yn gorfforol oddi wrth ein ffrindiau a'n teulu, rydym yn treulio'r rhan fwyaf o'n hamser gartref ac mae 'blinder zoom' yn 'awgrym gair newydd' i Eiriadur Collins .

Ar ddechrau'r pandemig, roedd hi’n ras fyd-eang i ddeall sut y trosglwyddwyd COVID. O fewn wythnosau, cyflwynwyd cynlluniau ffyrlo, a pherswadiwyd gweithwyr yn gynyddol i weithio o adref lle bo hynny'n bosibl. Er bod effeithiau helaeth ac amrywiol COVID-19 yn parhau i effeithio ar y DU gyfan, mae tystiolaeth yn awgrymu bod anghydraddoldebau rhywedd cyn COVID wedi arwain at effeithiau anghymesur COVID-19 ar fenywod.

Mae effeithiau COVID-19 ar fenywod yn ddi-ri ac felly yn y blog hwn rwyf wedi canolbwyntio ar ddau faes:

- Sut mae cyfraddau gofal di-dâl gan fenywod yn cynyddu a'r sgil-effaith niweidiol y mae hyn yn ei chael ar gydraddoldeb rhywedd yn y gweithlu.

- Sut mae menywod, yn fwy na dynion, yn gweithio mewn rolau gweithiwr allweddol wyneb yn wyneb a pham mae hyn yn golygu bod angen i ni fuddsoddi mewn ymchwil rhywedd-benodol.

Yna, rwyf wedi trafod sut y gallwn #DewisHerio agweddau cyn-COVID tuag at fenywod mewn cymdeithas a'r gweithlu. Trwy hyn, gallwn ail-adeiladu dyfodol ôl-COVID sy'n fwy cyfartal i fenywod ac, o ganlyniad, yn fwy o fudd i bob yr un ohonom.

Cyn COVID, roedd menywod yn gwneud dros 3 gwaith yn fwy o ofal di-dâl na dynion. Nawr, mae'r ffigur hwnnw wedi dyblu

Ar gyfartaledd, bob dydd yn y DU, mae menywod yn treulio pedair awr a 25 munud ar waith gofal di-dâl. Mae hyn hyd yn oed yn fwy syfrdanol wrth gymharu â'r cyfartaledd gwrywaidd o awr a 23 munud. Ledled y byd, mae 41 miliwn o ddynion yn ymgymryd â gwaith gofal di-dâl yn llawn amser - sef 6.77% yn unig o'r 606 miliwn o fenywod sydd hefyd yn cwblhau gofal di-dâl ar yr un sail. Er bod yr anghysondeb rhywedd hwn yn amlwg ymhell cyn argyfwng COVID, mae awgrymiadau bod y gwahaniaeth mewn ffigurau gwaith di-dâl rhwng rhyweddau hyd yn oed yn uwch - gyda rhai ffynonellau'n awgrymu ei fod “wedi dyblu o leiaf” [agor mewn ffenestr newydd].

Ond beth yn union mae hyn yn ei olygu i fenywod?

Mae'r gwaith di-dâl a gwblheir gan fenywod yn aml yn talu cost cynnal teuluoedd (megis gofalu am blant, gwneud y gwaith tŷ neu ofalu am berthnasau oedrannus). Mae astudiaethau a gwblhawyd yn ystod ymchwil COVID-19 yn ymchwilio i rieni o'r rhywedd arall wedi datgelu bod mamau 47% yn fwy tebygol o fod wedi colli eu swydd na thadau yn ystod argyfwng COVID. Yn ogystal, yn ystod y cyfnod clo, mae hanner oriau mamau a dreulir yn gwneud gwaith â thâl yn cael ei wthio i’r neilltu yn annisgwyl i waith di-dâl (fel gofal plant). Mae hyn ond yn wir am dadau am 33% o'r amser. I roi hyn mewn persbectif, dim ond 33% o waith taledig di-dor tadau trwy gydol y pandemig y mae mamau'n ei wneud [agor mewn ffenestr]. Nid yw hyn yn awgrymu bod menywod yn cael eu talu am waith nad ydyn nhw'n ei wneud, ond yn lle hynny mae dyletswyddau gofal di-dâl (sy'n torri i fyny eu diwrnod gwaith) yn torri ar eu traws tra bod dynion yn fwy tebygol o gael cyfnodau hir o amser i weithio mewn tawelwch.

Mae'r baich gofal anghyfartal yn ystod COVID yn arwain at fenywod yn gadael y gweithlu ar gyfraddau llawer uwch na dynion - ond nid ydyn nhw chwaith yn dychwelyd i waith â thâl (yn ogystal â bod yn fwy tebygol hefyd o fod wedi colli, rhoi'r gorau iddi neu wedi cael eu ffrwyno yn eu swydd [agor mewn ffenestr newydd] sydd yn drychinebus i gydraddoldeb rhywedd. Er enghraifft, yn y rhan fwyaf o gwmnïau, mae'r bwlch cyflog rhwng y rhyweddau yn bodoli oherwydd bod canran fawr o'r dosbarth cyflog uchaf yn cael eu llenwi gan ddynion. Nawr bod menywod yn gadael y gweithlu oherwydd cyfraddau uwch fyth o ofal di-dâl, bydd hyn yn golygu incwm cyfartalog is i fenywod a rhoi diwedd ar eu gobeithion o gael dyrchafiad: eu hatal rhag cyrraedd swyddi uwch mewn cwmnïau ac felly cynyddu'r bwlch cyflog rhwng y rhyweddau.

Gyda chyfraddau diweithdra, ffyrlo a gwaith di-dâl yn llawer uwch i fenywod nag i ddynion, mae effaith y pandemig mewn perthynas â'r gweithlu benywaidd yn debygol o fod yn sylweddol. Yn gymdeithasol, bydd hyn hefyd yn arwain at ganlyniadau enbyd i les menywod, annibyniaeth a chynnydd economaidd [agor mewn ffenestr newydd].

Mae menywod mewn swyddi â thâl yn fwy tebygol o weithio mewn swyddi wyneb yn wyneb ar y rheng flaen ac mae hyn yn effeithio ar eu lles seicolegol.

Yn ystod argyfwng COVID, mae gweithwyr benywaidd wedi bod yn gweithio'n anghyfartal mewn swyddi sy'n gofyn am ryngweithio wyneb yn wyneb ar y rheng flaen. Mae data a ryddhawyd gan y Swyddfa Ystadegau Gwladol (SYG) [agor mewn ffenestr newydd] yn datgelu mai'r galwedigaethau canlynol sydd â'r nifer uchaf o farwolaethau COVID-19 (rhwng 9 Mawrth a 28 Rhagfyr 2020) ar gyfer menywod 20-64 oed yng Nghymru a Lloegr:

- Gweithwyr gofal a gofalwyr cartref (240)

- Cynorthwywyr gwerthu a manwerthu (111)

- Nyrsys (110)

- Glanhawyr a domestig (95)

Mewn cyferbyniad, i ddynion o'r un oed ac yn ystod yr un cyfnod, y swyddi â'r nifer uchaf o farwolaethau oedd:

- Gyrwyr tacsi / cab a chauffeurs (209)

- Gwarchodwyr diogelwch a galwedigaethau cysylltiedig (140)

- Gyrwyr cerbydau nwyddau mawr (118)

- Galwedigaethau storio sylfaenol (111)

I fenywod, y galwedigaethau sydd â'r ffigurau marwolaeth uchaf hefyd yw'r rhai lle mae menywod yn cael eu gorgynrychioli. Mae'r galwedigaethau hyn hefyd yn swyddi gweithiwr allweddol lle mae'n ofynnol i weithwyr feddu ar lefelau uwch o ryngweithio wyneb yn wyneb â chleifion neu gwsmeriaid na swyddi gweithwyr allweddol eraill (fel gyrwyr dosbarthu).

Hyd yn oed wrth ganolbwyntio ar sectorau gweithwyr allweddol, mae menywod yn gweithio mwy mewn swyddi rheng flaen sy'n gofyn am ryngweithio wyneb yn wyneb (mae 40% o weithwyr allweddol benywaidd yn gweithio ym maes iechyd a gofal cymdeithasol a 25% mewn addysg a gofal plant) tra bod dynion yn gweithio mwy mewn swyddi sy'n cynnwys cynhyrchu a danfon (mae 22% o weithwyr allweddol gwrywaidd yn gweithio ym maes bwyd a nwyddau angenrheidiol eraill a 14% mewn trafnidiaeth [agor mewn ffenestr newydd]).

Gellir ategu ymhellach y syniad bod gweithwyr benywaidd â risg haint uwch oherwydd bod menywod yng Nghymru (rhwng 20 a 69 oed) i gyfrif am 55.4% o achosion (73,573 o achosion) tra bod dynion i gyfrif am 44.5% o achosion (59,070 o achosion ) ar adeg ysgrifennu hwn [agor mewn ffenestr newydd].

Mae'n werth nodi, yn gyffredinol, ei bod yn ymddangos bod y risg o farwolaeth yn uwch i ddynion na menywod. Serch hynny, rhaid cydnabod bod y risgiau sy'n gysylltiedig â rolau wyneb yn wyneb yn ystod y pandemig wedi arwain at bobl mewn swyddi cyffelyb yn profi lefelau uwch o drallod seicolegol. Mae tystiolaeth hefyd i awgrymu bod bod yn fenyw yn ffactor risg i COVID-19 gael effaith sylweddol ar les seicolegol staff rheng flaen yr ysbyty [agor mewn ffenestr newydd].

Mewn swyddi wyneb yn wyneb lle mae risg galwedigaethol marwolaeth yn uwch, mae awgrymu y bydd effaith niweidiol ar iechyd meddwl a lles y gweithwyr hynny yn gasgliad â sail gadarn iddo [agor mewn ffenestr newydd].

Yn syml:

- Mae gweithwyr allweddol benywaidd yn fwy tebygol o weithio mewn swyddi wyneb yn wyneb yn ystod COVID-19 na gweithwyr allweddol gwrywaidd.

- Mae gweithio mewn swyddi wyneb yn wyneb yn tynnu mwy o sylw at risgiau iechyd yn y gwaith.

- Mae bod mewn swyddi wyneb yn wyneb felly yn cael cryn effaith ar les seicolegol.

- Os oes mwy o weithwyr allweddol benywaidd yn gweithio mewn swyddi wyneb yn wyneb, mae eu hiechyd corfforol mewn mwy o berygl, ac mae eu lles seicolegol yn dirywio.

Beth mae COVID wedi'i ddysgu inni am anghydraddoldebau rhywedd yn y gweithlu a sut allwn ni wella?

Cydnabod gofal di-dâl fel rhan hanfodol o gymdeithas ... ac addasu iddo

Mae argyfwng COVID-19 wedi dysgu ystod o wersi inni - o werth technoleg i'n dibyniaeth ar weithwyr allweddol. Yn y cyfnod yn arwain at Wythnos Ryngwladol y Merched, rwyf wedi myfyrio ar yr effaith y mae'r pandemig yn ei chael ar fenywod, a pham. Mae COVID-19 wedi tyllu mewn i graciau anghydraddoldebau rhywedd sy'n bodoli eisoes a'u gwneud yn ddyfnach ac yn ehangach.

Yn fyd-eang, cyn COVID-19, roeddem yn gwneud cam â menywod trwy honni bod oriau gwaith yn anhyblyg. Roedd menywod, ac maent yn dal i fod, yn cyflawni gwaith gofal di-dâl ar gyfraddau brawychus - ond mae'r gwaith hwn yn parhau i fod heb ei gydnabod i raddau helaeth. Os dechreuwn werthfawrogi’r swyddi fel ‘cogs’ sylfaenol o fewn cymdeithas, gallwn ddechrau addasu ein gweithleoedd. Gallwn ddechrau lleihau y bwlch rhwng dynion a menywod yn y gweithlu.

Yn ogystal, mae COVID-19 wedi tynnu ein sylw ni at werth hyblygrwydd yn y gwaith: nid gweithio 9-5 yw hi mwyach ond, yn lle hynny, mae'r ffocws wedi symud i gynhyrchiant. Ar ôl COVID, a oes angen i ni wneud gweithio mewn swyddfa yn orfodol? A oes angen inni ddychwelyd i wythnos lem 9-5 diwrnod, 37.5 awr? Yn hytrach, a allwn barhau i fod yn agored a chaniatáu i weithwyr ganolbwyntio ar fod yn gynhyrchiol a gweithio'n hyblyg i ddarparu ar gyfer rolau gofal di-dâl? Yn y pen draw, a allwn ni #DewisHerio arferion cymdeithasol ac annog dynion i ysgwyddo rhywfaint o'r baich gofal di-dâl?

Mae'r swyddi gofal di-dâl hyn yn hanfodol yn ein cymdeithas a thrwy fethu ag addasu, bydd cyflogwyr yn parhau i atal gallu menywod i ddatblygu yn y gweithle. Os na allwn gefnogi'r rolau gofal di-dâl a gyflawnir gan fenywod trwy ganiatáu patrymau gweithio hyblyg, byddwn yn parhau i golli menywod gwerthfawr o'r gweithlu - sy'n golygu na fyddant byth yn gallu cymryd rhan lawn yn yr economi (er bod eu cyfraniad yn gwneud synnwyr economaidd llwyr) . Yn y pen draw, mae hyn hefyd yn golygu na fydd y bwlch cyflog rhwng y rhyweddau byth yn cau ac ni fydd y rhaniadau a grëwyd ymhell cyn COVID yn cael eu trwsio byth.

Buddsoddi mewn mentrau lles a gefnogir gan ymchwil sy'n ymchwilio i rywedd

Gwelwyd bod lefelau pryder ac iselder ysbryd yn sylweddol uwch i fenywod yn ystod y pandemig [agor mewn ffenestr newydd]. Yn ogystal, mae cysylltiadau negyddol rhwng COVID-19 a boddhad bywyd, hapusrwydd beunyddiol ac ymdeimlad o bwrpas yn sylweddol waeth i fenywod na dynion [agor mewn ffenestr newydd]. Os oes mwy o fenywod hefyd mewn rolau gweithwyr allweddol wyneb yn wyneb, a bod gweithwyr allweddol wyneb yn wyneb wedi bod yn profi mwy o ddirywiad i’w lles seicolegol, rhaid cael cefnogaeth penodol i fenywod mewn rolau o'r fath. Er bod llawer o ymchwil wedi'i gynnal yn ystod argyfwng COVID-19, gyda llawer o ddata dadgyfuno yn ôl rhywedd, ychydig o ymchwil sydd wedi'i wneud ar sut y gellir trosi canlyniadau'r astudiaethau hyn yn gefnogaeth geiriol go iawn i fenywod [agor mewn ffenestr newydd]. Nid yw cydnabod bod gweithwyr allweddol gwrywaidd a benywaidd yn ymateb yn wahanol yn seicolegol i effeithiau COVID-19 yn ddigon: rhaid inni ymchwilio i brofiadau menywod trwy’r holl rolau gweithwyr rheng flaen wyneb yn wyneb a defnyddio'r canfyddiadau i ddarparu cefnogaeth wybodus.

Mae effeithiau COVID-19 ar les seicolegol gweithwyr allweddol wyneb yn wyneb yn debygol o fod yn hirhoedlog. Os na weithredwn gynlluniau lles rhywedd-benodol i'r rhai sydd wedi cael eu heffeithio fwyaf, rydym eto mewn perygl o golli menywod gwerthfawr o'r gweithlu ar ôl iddynt barhau i fentro'u bywydau eu hunain dro ar ôl tro i achub eraill. Rhaid inni roi'r offer i’r gweithwyr allweddol i’w helpu i wella eu lles corfforol a seicolegol trwy ddeall eu pryderon a'u hanghenion.

Er bod y blog hwn wedi ymdrin â dwy thema sy'n berthnasol i effaith argyfwng COVID-19 ar fenywod, mae mwy o faterion na chawsant sylw (trais ar sail rhywedd, y rhyngweithio rhwng dosbarth a rhywedd ar golli swyddi, gweithwyr hunangyflogedig benywaidd neu weithwyr benywaidd a gyflogir gan unigolion hunangyflogedig a mwy [agor mewn ffenestr newydd]). Mae'n amlwg nawr, yn fwy nag erioed, nad ydym yn gwneud digon i fynd i'r afael â materion sy'n ymwneud â rhywedd.

Er gwaethed argyfwng COVID-19, trwy chwalu sylfeini cymdeithas fel yr oeddem yn ei hadnabod yn greiddiol, gallwn ddefnyddio'r gwersi yr ydym wedi'u dysgu am anghydraddoldebau rhywedd i'n cymell i adeiladu sylfeini cryfach. Sylfaen sy'n gyfartal i bawb.

Ynglŷn â’r awdur

Mae Rachel Brown wrth ei bodd yn treulio amser yn yr awyr agored ac yn herio ei hun i wneud pethau newydd. Ymunodd ag Archwilio Cymru ar ôl gorffen ei Gradd Seicoleg ym Mhrifysgol Caerdydd ac yn ddiweddar cwblhaodd gymhwyster prentisiaeth mewn Dadansoddeg Data.

Llwyddodd Rachel i sicrhau swydd fel Swyddog Dadansoddi Data yn Archwilio Cymru ar ôl ei phrentisiaeth ac mae'n dal i fwynhau gallu dysgu yn y swydd bob dydd mewn gyrfa y mae hi'n dwlu arni!